بنی اسرائیل در دریا (قرآن)بنى اسرائيل آماده حركت به سوى سرزمين موعود (فلسطین) شدند، اما هنگامى كه به كرانه هاى نيل رسيدند فرعونيان، آگاه گشتند و فرعون با لشگرى عظيم آنها را تعقیب کرد، آنها خود را در محاصره دريا و دشمن ديدند، از يك سو رود عظيم نیل، از سوى ديگر دشمن نيرومند خونخوار و خشمگین! اما خدا كه مى خواست اين جمعيت ستم كشيده محروم و با ایمان را از چنگال ظالمان رهايى بخشد، و ستمگران را به ديار فنا بفرستد. به موسى چنين دستور داد:" راهى خشك براى آنها، در دریا بگشا سپس آنان وارد دریا شدند. ۱ - شکافته شدن دریادریا برای عبور بنی اسرائیل شکافته شد. واذ فرقنا بکم البحر فانجینـکم واغرقنا ءال فرعون وانتم تنظرون. و (به خاطر بیاورید) هنگامی را که دریا را برای شما شکافتیم و شما را نجات دادیم و فرعونیان را غرق ساختیم در حالی که شما تماشا می‌کردید موسی پس از تبلیغ فراوان و دعوت فرعون و فرعونیان و ارائه معجزات گوناگون و عدم پذیرش آنها مامور می‌شود که نیمه شب با بنی اسرائیل از مصر کوچ کند، اما هنگامی که به نزدیک دریا (شط عظیم نیل) می‌رسد، ناگاه متوجه می‌شوند که فرعون و لشگرش آنها را از پشت سر تعقیب می‌کنند، اضطراب و وحشت سراسر وجود بنی اسرائیل را فرا می‌گیرد. از پیش رو دریا و از پشت سر لشگر نیرومند فرعون که تاب مقاومت با آن را ندارند، در اینجا است که موسی ع ماموریت پیدا می‌کند" عصا" را به دریا بزند، راههای متعددی از دل دریا گشوده می‌شود، و جمعیت بنی اسرائیل به سلامت از دریا می‌گذرند، از آن طرف لشگر مخالف که هم چنان آنها را تعقیب میکردند همه به وسط دریا می‌رسند، آبها بهم می‌پیوندند، و همگی هلاک می‌شوند. جسدهای مرده لشکریان فرعون روی آبها قرار می‌گیرند، و جمعیت بنی اسرائیل با چشم خویش می‌بینند که دشمن به چه روزی افتاده است؟. این حالت اضطراب و وحشت، و آن نجات، هر دو درخور دقت است، که آنها را با هم مقایسه کنند و خدا را شکر گویند. قرآن می‌خواهد به یهودیان بگوید من که نسبت به شما این مقدار لطف کردم و شما را از آن وحشت و اضطراب رهایی بخشیدم، چرا با پیامبر اسلام (فرستاده من) و دستورات او مخالفت می‌ورزید؟ در ضمن این آیه درسی است برای انسانها که اگر در زندگی به خدا تکیه کنند، به آن نیروی بی زوال، اعتماد داشته باشند، و در مسیر صحیح از هیچگونه کوشش و تلاش باز نایستند، در سختترین دقائق، خداوند یار و مدد کار آنها است. ولقد اوحینآ الی موسی ان اسر بعبادی فاضرب لهم طریقا فی البحر یبسا لاتخـف درکا ولاتخشی. ما به موسی وحی فرستادیم که: «شبانه بندگانم را (از مصر) با خود ببر و برای آنها راهی خشک در دریا بگشا که نه از تعقیب (فرعونیان) خواهی ترسید، و نه از غرق شدن در دریا! » فلما ترءا الجمعان قال اصحـب موسی انا لمدرکون• فاوحینا الی موسی ان اضرب بعصاک البحر فانفلق فکان کل فرق کالطود العظیم. هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند، یاران موسی گفتند: «ما در چنگال فرعونیان گرفتار شدیم! » • و بدنبال آن به موسی وحی کردیم: «عصایت را به دریا بزن! » (عصایش را به دریا زد،) و دریا از هم شکافته شد، و هر بخشی همچون کوه عظیمی بود! فاسر بعبادی لیلا انکم متبعون• واترک البحر رهوا انهم جند مغرقون. (به او دستور داده شد: ) بندگان مرا شبانه حرکت ده که شما تعقیب می‌شوید! • (هنگامی که از دریا گذشتید) دریا را آرام و گشاده بگذار (و بگذر) که آنها لشکری غرق شده خواهند بود! ۲ - تعقیب بنی اسرائیلفرعون و فرعونیان بنی اسرائیل را در دریا، تعقیب نمودند. وجـوزنا ببنی اسرءیل البحر فاتبعهم فرعون وجنوده بغیا وعدوا.. (سرانجام) بنی اسرائیل را از دریا عظیم نیل عبور دادیم و فرعون و لشکرش از سر ظلم و تجاوز ، به دنبال آنها رفتند هنگامی که غرقاب دامن او را گرفت، گفت: « ایمان آوردم که هیچ معبودی، جز کسی که بنی اسرائیل به او ایمان آورده‌اند، وجود ندارد و من از مسلمین هستم! » ولقد اوحینآ الی موسی ان اسر بعبادی فاضرب لهم طریقا فی البحر یبسا لاتخـف درکا ولاتخشی• فاتبعهم فرعون بجنوده فغشیهم من الیم ما غشیهم. به موسی وحی کردیم که بندگان ما را شب هنگام بیرون ببر و برایشان در دریا گذرگاهی خشک بجوی، و مترس که بر تو دست یابند و بیم به دل راه مده• فرعون با لشکرهایش از پیشان روان شد. و دریا چنان که باید آنان را در خود فرو پوشید. کلمه" اسراء" به معنای سیر شبانه است و مراد از" عبادی" بنی اسرائیل است، و جمله" فاضرب لهم طریقا فی البحر یبسا" به قول بعضی این است که عصا را به دریا بزند تا راهی خشک پدید آید، هم چنان که از آیاتی دیگر که در جاهای دیگر قرآن راجع به شکافتن دریا آمده نیز همین معنا استفاده می‌شود و کلمه" طریقا" مفعول به کلمه" اضرب" است، که بر سبیل اتساع یعنی مجاز عقلی فرموده: بزن راه را، و گر نه اصل آن" بزن به دریا تا راه شود" بوده است، این بود کلام آن مفسر. ولی ممکن است بگوییم: مراد از زدن، بناء و اقامت باشد، هم چنان که بنای خیمه و اقامت در آن را خیمه زدن می‌گویند و یا تاسیس قاعده را ضرب قاعده می‌خوانند. و کلمه" یبسا" به طوری که راغب گفته آن محلی را گویند که قبلا آب در آن بوده و سپس خشک شده است، و کلمه" درک"- به دو فتحه- به معنای تبعه و اثر هر چیز است و اگر در جمله" فغشیها ما غشی" غشیان را به" ما" ی موصوله مبهمه نسبت داده و نیز صله اش قرار داد، از باب مجسم ساختن هول و وحشت منظره است، و کیفیت تمثیل آن از این تعبیر قرآنی بر کسی پوشیده نیست. فاتبعوهم مشرقین• فلما ترءا الجمعان قال اصحـب موسی انا لمدرکون. فرعونیان به هنگام برآمدن آفتاب از پی آنها رفتند. • چون آن دو گروه یکدیگر را دیدند، یاران موسی گفتند: گرفتار آمدیم ۳ - عبور از دریابنی اسرائیل از دریا به سلامت عبور کردند. واذ فرقنا بکم البحر فانجینـکم.. و آن هنگام را که دریا را برایتان شکافتیم و شما را رهانیدیم. وجـوزنا ببنی اسرءیل البحر.. و بنی اسرائیل را از دریا گذرانیدیم وجـوزنا ببنی اسرءیل البحر.. و بنی اسرائیل را از دریا گذرانیدیم. ولقد اوحینآ الی موسی ان اسر بعبادی فاضرب لهم طریقا فی البحر یبسا لاتخـف درکا ولاتخشی. فاسر بعبادی لیلا انکم متبعون• واترک البحر رهوا انهم جند مغرقون. بندگان مرا شب هنگام روانه کن تا از پی شما بیایند• دریا را آرام پشت سر گذار، که آن سپاه غرق شدگانند. (فاسر بعبادی لیلا) فاء در موقعیت جواب قرار گرفته است، و تقدیر اینست: «فاجیب بان قیل له اسر بعبادی» و علت اینکه خداوند دستور داد که شبانه بیرون بروند برای آن بود که اگر روز حرکت میکردند فرعون آنان را بر میگردانید، و به موسی خبر داده بود که بزودی فرعون با لشگریانش آنان را تعقیب خواهد کرد. ۴ - راه خشک در دل دریاایجاد راهی خشک در دل دریا (دریای سرخ یا رود نیل) برای عبور بنی اسرائیل، از ماموریتهای موسی علیه‌السّلام بود. ولقد اوحینآ الی موسی ان اسر بعبادی فاضرب لهم طریقا فی البحر یبسا لاتخـف درکا ولاتخشی. به موسی وحی کردیم که بندگان ما را شب هنگام بیرون ببر و برایشان در دریا گذرگاهی خشک بجوی، و مترس که بر تو دست یابند و بیم به دل راه مده نه تنها راه گشوده شد، بلکه این راه، به فرمان خدا، راه خشکی بود، با اینکه معمولا چنین است که اگر آب رودخانه یا دریا کنار برود باز اعماق آن تا مدتها غیر قابل عبور است. ۵ - پانویس۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۳۲۰، برگرفته از مقاله «بنی اسرائیل در دریا». |